7 stycznia 2020

W Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j. Dz.U Nr 169 poz. 1650, ze zm.) w dziale IV pt. „Procesy pracy” w Rozdziale 4 pt. „Transport wewnętrzny i magazynowanie” wymaga się, aby masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych  nie przekraczała dopuszczalnej nośności lub udźwigu stosowanego środka transportowego. Masa i rozmieszczenie ładunków na środkach transportowych powinny zapewniać bezpieczne warunki przewozu i przeładunku. Ładunki powinny być zabezpieczone w szczególności przed upadkiem, przemieszczeniem i zsypywaniem się ze środka transportu. Wymaga się także, aby na drogach transportowych były stosowane  zasady ruchu zgodne z przepisami prawa o ruchu drogowym. Stosowane zasady ruchu powinny obejmować  w szczególności maksymalne wartości prędkości środków transportu na drogach wewnątrzzakładowych oraz w pomieszczeniach, uzależnione od szerokości dróg, natężenia ruchu, widoczności, itp. Drogi powinny być oznakowane znakami drogowymi zgodnymi z przepisami  prawa o ruchu drogowym.

Ponadto wymaga się, aby przy składowaniu materiałów masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia urządzeń przeznaczonych do składowania (regałów, podestów itp). Powinny być wywieszone czytelne informacje  o dopuszczalnym obciążeniu podłóg, stropów  i urządzeń przeznaczonych do składowania. Regały powinny mieć odpowiednio wytrzymałą i stabilną konstrukcję oraz zabezpieczenie przed przewróceniem się. W dziale IV pt. Procesy pracy w Rozdziale 1 pt. Przepisy ogólne w § 40 ust 1  zawarte jest wymaganie, aby  pracodawca zapewniał systematyczne kontrole stanu bezpieczeństwa i  higieny pracy ze szczególnym uwzględnieniem organizacji procesów pracy, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych oraz zapewniał sposoby rejestracji występujących nieprawidłowości i metody ich usuwania.

Zbliżone do tego ostatniego wymagania jest wymaganie zawarte w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r.    w sprawie minimalnych wymagań dotyczących bezpieczeństwa i higieny  pracy w zakresie użytkowania  maszyn przez pracowników podczas pracy (Dz.U. z 2002 r. Nr 191 poz. 1596, ze zm.). Według tego rozporządzenia  maszyną  jest nie tylko maszyna według definicji w dyrektywie maszynowej, ale także regał, narzędzie i np. wszystkie instalacje użytkowane podczas pracy.

W rozporządzeniu tym wymaga się, że pracodawca powinien zapewnić, aby maszyny (czyli także regały oraz inne urządzenia do składowania)narażone na działanie warunków powodujących pogorszenie ich stanu technicznego, co może spowodować powstawanie sytuacji niebezpiecznych, poddawane były:

– okresowej kontroli a także badaniom przez jednostki działające na podstawie odrębnych przepisów  albo przez osoby upoważnione przez pracodawcę i mające odpowiednie kwalifikacje,

– specjalnej kontroli, w przypadku możliwości pogorszenia bezpieczeństwa związanego z maszyną, a będącego wynikiem:

  1. prac modyfikacyjnych,
  2. zjawisk przyrodniczych,
  3. uszkodzeń lub wypadków przy pracy.

Oceniając stopień trudności spełnienia każdego z wyżej wymienionych wymagań można powiedzieć, że najtrudniejszymi do spełnienia są dwa ostatnie wymagania dotyczące kontroli stanu technicznego regałów i innych urządzeń do składowania w magazynie. Trudności sprawia także wykonanie prawidłowej oceny stwierdzonych uszkodzeń i prawidłowego postępowania w przypadku wystąpienia uszkodzenia urządzeń do składowania. Przepisy nie informują jak przeprowadzać skuteczne kontrole stanu technicznego regałów i jak postępować w przypadku powstania uszkodzenia w urządzeniu do składowania. Do prawidłowego spełnienia wyżej wymienionych wymagań prawa pomocne są normy techniczne. Przydatność norm technicznych wynika również stąd, że aktualne normy techniczne są odzwierciedleniem aktualnego poziomu wiedzy i zawierają propozycje postępowań zgodnych z prawidłowymi procedurami inżynierskimi. Normy techniczne bowiem są opracowywane przez pracowników nauki i praktyków. W przypadku regałów magazynowych przykładem jest norma PN-EN 15635:2010P Stalowe statyczne systemy składowania – Zastosowanie i  konserwacja wyposażenia magazynowego. Norma ta zawiera zalecenia dotyczące użytkowania regałów w aspekcie zapewnienia bezpieczeństwa pracy, które wynikają z wieloletniego doświadczenia w użytkowaniu regałów i innych urządzeń do składowania.

Według tej normy zachowanie bezpieczeństwa wspomagają zasady dobrej praktyki, na przykład:

  1. dobry rozkład regałów prawidłowo zaprojektowanych, zmontowanych i obsługiwanych;
  2. dobre zarządzanie;
  3. utrzymanie porządku w obiekcie;
  4. dobre przeszkolenia pracowników i operatorów wózków;
  5. dobre oznakowania dróg transportowych;
  6. stosowanie ochron słupów.

Jak wynika z powyższego, ważnym warunkiem zachowania bezpieczeństwa podczas użytkowania regałów jest to, aby urządzenia do składowania były prawidłowo zaprojektowane, przy czym  z uwzględnieniem specyfikacji przygotowanej z wykorzystaniem informacji dostarczanych przez użytkownika urządzeń do składowania. Są to na przykład informacje dotyczące:

a) właściwości posadzki stosowanej jako fundament pod regały i mechaniczne urządzenia obsługowe;

b) rodzajów wózków, przewidzianych do obsługi urządzeń do składowania;

c) wymagań dotyczących ochrony urządzeń przed uderzeniami i wytrzymałości na uderzenia (w przypadku braku takich informacji urządzenia do składowania zwykle są projektowane z uwzględnieniem obciążeń i sił powstających w warunkach dobrej praktyki ostrożnego użytkowania urządzeń przez dobrze wyszkolony personel).

W celu zapewnienia bezpieczeństwa podczas użytkowania urządzeń do składowania:

  1. urządzenia do składowania powinny być zbudowane zgodnie ze specyfikacją i szczegółową instrukcją montażu opracowaną przez dostawcę (rozwiązaniem zalecanym jest montaż wykonywany przez dostawcę);
  2. posadzka powinna mieć odpowiednią klasę wytrzymałości, sztywności, wypoziomowania i płaskości powierzchni;
  3. dostawca powinien zapewnić drukowane tabliczki ostrzegające i informujące o dopuszczalnych obciążeniach; tabliczki powinny być umieszczone przez użytkownika na regale lub w bezpośrednim otoczeniu regału;
  4. użytkownik regałów powinien stosować taką procedurę zarządzania, aby warunki obciążenia określone na tabliczkach nie zostały przekroczone; wymiary gabarytowe jednostki ładunkowej nie powinny przekraczać ograniczeń określonych w specyfikacji, na podstawie której opracowano projekt urządzenia do składowania;
  5. obsługa urządzeń do składowania powinna być zgodna z zaleceniami dostawcy;
  6. stosowane wózki podnośnikowe powinny być odpowiednie do konstrukcji regału i posadzki; promień skrętu wózka nie powinien przekraczać wartości promienia, na którą został zaprojektowany rozkład regału; wózki powinny być obsługiwane przez operatorów mających nie tylko uprawnienia ale i specjalistyczne przeszkolenie, zgodnie z instrukcjami dostawcy tak, aby nie powstawały uszkodzenia regałów.

W normie wymaga się, aby użytkownik urządzeń do składowania wyznaczył osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo systemu składowania (a więc i urządzeń do składowania) (PRSES) mającą odpowiedni zakres obowiązków, uprawnień i odpowiedzialności. Nazwisko tej osoby powinno być podane do wiadomości wszystkim pracownikom magazynu.

pstm-magazyn_fot-log4

Użytkownik urządzeń do składowania powinien stosować odpowiednią procedurę zarządzania. Oprócz  wyznaczenia osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo systemu składowania (PRSES), procedura ta powinna obejmować co najmniej przeprowadzanie przeglądów regałów i innych urządzeń do składowania i przeprowadzanie konserwacji.

Użytkownicy regałów powinni być świadomi tego, że prawie wszystkie uszkodzenia regałów obciążonych ładunkami jednostkowymi są powodowane przez wózki poruszające się w konstrukcji regału lub wokół niej. Każde uszkodzenie powoduje w jakimś stopniu zmniejszenie obciążalności regału i zmniejsza stosowane przez producenta projektowe współczynniki bezpieczeństwa. Użytkownicy powinni być świadomi takiego stanu rzeczy i rozumieć potrzebę uważnego monitorowania stanu regałów w celu zapewnienia, że wszystkie uszkodzenia zostaną szybko rozpoznane i bezzwłocznie, w odpowiedni sposób naprawione.

Urządzenia do składowania powinny być regularnie sprawdzane pod kątem bezpieczeństwa i w szczególności pod względem powstałych uszkodzeń. Kontrola regałów i innych urządzeń do składowania powinna być przeprowadzana na kilku poziomach. Pierwszy poziom to tzw. kontrola „bieżąca”, przeprowadzana przez pracowników pracujących przy urządzeniach do składowania – kontrola „przy okazji” obsługi lub pracy przy tych urządzeniach. Dlatego wszyscy użytkownicy urządzeń do składowania powinni przejść odpowiednie szkolenia dotyczące bezpiecznej obsługi urządzeń do składowania. Podczas szkolenia wszyscy powinni zostać poinstruowani, że każdy pracownik magazynu, po zauważeniu uszkodzenia lub problemu związanego z bezpieczeństwem, powinien natychmiast zgłosić to osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo systemu składowania (PRSES). Rozpoczęcie  działań dotyczących zauważonego uszkodzenia, (łącznie z oceną uszkodzenia) należy do obowiązków  osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo systemu składowania (PRSES). Zawalenie się całego uszkodzonego regału lub jego części może niekoniecznie być natychmiastowe, ale może rozwijać się w czasie wynoszącym np. kilka godzin lub dni; czas ten zależy od wielkości uszkodzenia elementu, położenia uszkodzenia, obciążalności  tego elementu, jego aktualnego obciążenia i innych czynników. Następne dwa poziomy kontroli odbywają się regularnie i metodycznie według planu opracowanego przez osobę odpowiedzialną za bezpieczeństwo systemu składowania (PRSES). Częstość tych przeglądów i ich zakres ustala osoba odpowiedzialna za bezpieczeństwo systemu składowania (PRSES) na podstawie oceny ryzyka. Pisemne raporty z przeglądów powinny być przekazywane osobie odpowiedzialnej za bezpieczeństwo systemu składowania (PRSES) wraz z obserwacjami i propozycjami niezbędnych działań.

Każde uszkodzenie powinno skutkować badaniem potencjalnych przyczyn w celu zmniejszenia lub zlikwidowania możliwości ponownego powstania uszkodzenia. W normie określono między innymi zasady pomiaru i klasyfikacji uszkodzeń słupów i stężeń, zasady oceny uszkodzeń belek nośnych oraz procedury postępowania w przypadku uszkodzeń.

Treść niniejszego artykułu jest z konieczności wzmiankowym opisem niektórych wymagań normy, tym nie mniej umożliwia sformułowanie stwierdzenia, że norma ta jest bardzo pożyteczna w spełnianiu wymagań przepisów prawa. Stosowanie wymagań normy ułatwia i umożliwia zachowanie bezpieczeństwa w magazynie tak, aby nie powstawały zdarzenia wypadkowe łącznie z takimi, których skutki przedstawiono na rysunku 1.

Zawalone regały

Rys. 1 – Przykład skutków nieprzestrzegania wymagań bezpieczeństwa w magazynie

Aby w pełni wykorzystać postanowienia tej normy bardzo pomocne może być szkolenie, szczególnie w przypadku osób z mniejszym doświadczeniem dotyczącym bezpieczeństwa w magazynie. Szkolenia  dla osób odpowiedzialnych za bezpieczeństwo systemu składowania są prowadzonego przez Polskie Stowarzyszenie Techniki Magazynowej (PSTM). Szkolenia te mają na celu zapoznanie z odpowiednią wiedzą oraz z zasadami zachowania bezpieczeństwa podczas użytkowania regałów z uwzględnieniem wymagań przepisów prawa oraz normy  PN-EN ISO 15635:2010P. Zaleca się skorzystanie.

Antoni Saulewicz